زمينه و هدف : گاز کلر يکی از مواد خطرناک است که در صنايع شيميايی مورد استفاده قرار می گيرد. عليرغم تلاشهای انجام شده جهت کنترل رهايش گاز کلر، رهايش ناگهانی آن در تاسيسات مربوطه رخ می دهد.

عدم انجام اقدامات مناسب پس از انتشار اين گاز می تواند منجر به صدمه جدی بر روی سلامت کارکنان و جمعيت ساکن اطراف ناحيه صنعتی شود. مطالعه حاضر سناريوهای انتشار گاز کلر را بررسی نموده، سطوح اضطرار را مشخص کرده و الگويی بهينه از واکنش موثرتر و سريع تر با حداقل اقدامات لازم جهت کنترل شرايط اضطراری فراهم می کند.

  روش بررسی: در اين مقاله با استفاده از مطالعه خطر و فرآيند ( Hazard and Operability Study=HAZOP ) و ماتريس ريسک سناريوهای ممکن انتشار گاز کلر در واحد مخازن ذخيره يک مجتمع پتروشيمی بررسی شد.سپس فواصل خطر اين سناريوها با توجه به 3-2 - 1 Emergency Response Planning Guideline تعيين گرديد. با توجه به شدت گسترش آلودگی و جمعيت در معرض خطر سناريوهای بدست آمده در چهار سطح اضطرار تعريف شده مرکز ايمنی فرآيندهای شيميايي (Center for Chemical Process Safety=CCPS)دسته بندی شد. در نهايت برای هر دسته از سناريوها با توجه به سطح اضطرار مربوطه الگويی بهينه از برنامه واکنش در شرايط اضطراری ارائه گرديد.

  يافته ها: براساس نتايج اين مطالعه ، سناريوهای انتشار گاز کلر بدليل انفجار فاجعه بار مخزن و نقص اسکرابر در فصل تابستان در سطح اضطرار 4 و در فصل زمستان در سطح اضطرار3 ، انتشار گاز کلر به واسطه پارگی خطوط کلر در فصول تابستان و زمستان در سطح اضطرار3 و انتشار گاز کلر در نتيجه نشتی از فلنج ها و گسکت ها در سطح اضطرار 2 از استاندارد سطوح اضطرار موسسه CCPS طبقه بندی گرديد.

  نتيجه گيری: نتايج اين مطالعه نشان داد که آناليز خطرات فرآيندی به صورت سيستماتيک با استفاده از روشهای شناسايی خطرات مانند HAZOP و آناليز پيامد می تواند در شناسايی حوادث احتمالی بزرگ نقش موثری داشته باشد. همچنين با دسته بندی سناريوهای رهايش در يکی از سطوح اضطرار CCPS می توان الگويی بهينه جهت مديريت شرايط اضطراری انتخاب نمود .

Background and aims

Chlorine gas is a dangerous material that is used in chemical industries. In spite of the attempts for chlorine gas release control, sudden releases still occur in the related installations. Not taking proper emergency measures after chlorine gas dispersion may result in serious harm to health of the personnel and the people residing around the industrial area. The present study considers chlorine gas dispersion scenarios, determines emergency levels and presents an optimized pattern for more effective and faster response with the least required measures for emergency conditions control.

Methods 

In the present paper by using Hazard and Operability Study (HAZOP) and risk matrix the possible scenarios of chlorine gas dispersion in storage tanks unit of a petrochemical complex were considered. Then the intervals of these scenarios were determined with a view to Emergency Response Planning Guideline 1-2-3. With a view to the intensity of pollution extension and the population exposed to risk the scenarios were classified in the four emergency levels defined by Center for Chemical Process Safety (CCPS). Finally for each class of scenarios with a view to the related emergency level an optimum pattern of response plan in emergency conditions was presented.

Results

On the basis of the results of this study, chlorine gas dispersion scenario of the catastrophic explosion of the tank and scrubber system failure in the summer was classified in emergency level 4, in the winter in emergency level 3, chlorine gas dispersion due to chlorine lines rupture in the summer and winter in emergency level 3 and chlorine gas dispersion due to leakage of flanges and gaskets in emergency level 2 according to emergency levels of CCPS.

Conclusion

 The results of this study showed that systematic process risks analysis by use of risks recognition methods such as HAZOP and consequence analysis may have an effective role in recognition of the possible major events. Also by classification of release scenarios in CCPS emergency levels, we can select the best pattern for emergency conditions management.