در اين مقاله با نگاهی به وضعيت مواد اعتيادآور در ايران و جهان به روش مطالعه مروری و اسنادی برخی از پژوهشهای انجام شده در زمينه همه‏گير شناسی اعتياد در ايران و ويژگيهای جمعيت شناختی معتادين ايرانی بازنگری شده‏ است. اين بررسيها نشان داده‏اند که اعتياد به مواد مخدر در ايران گرچه سير فزاينده‏ای داشته اما طی سالهای مختلف فراز و نشيب های گوناگون را پشت سر گذاشته است . برخی يافته‏های پژوهشی منتشر نشده در زمينه همه‏گير شناسی سراسری اعتياد به مواد مخدر که در سال 1357 در بخش پژوهش انستيتو روانپزشکی تهران اجرا شده نيز ارائه گرديده است. اين بازنگري‏ همچنين نشان داد که عليرغم تلاش گسترده دولت در دو دهه اخير به منظور کاهش اعتياد و قاچاق مواد مخدر، کشفيات اين‏ مواد از رقم نزديک به 4/5 تن ترياک، حشيش و هروئين در سال 1353 به رقم 7/194 تن درسال 1376 رسيده است. از سوی ديگر بررسيهای انجام شده در زمينه اعتياد بيشترين فراوانی معتادين را در گروه سنی 35-20 سال گزارش نموده‏اند که‏ با معتادين غير رسمی سالهای قبل از انقلاب تفاوت محسوسی نداشته است.70-60 درصد معتادين مورد بررسی را افراد بي‏سواد يا کم سواد تشکيل داده‏اند. به نظر مي‏رسد که شيوع اعتياد در افراد متأهل در سالهای اخير بيش از گذشته باشد. گرچه‏ بررسيهای انجام شده در مراکز بازپروری و ترک اعتياد شيوع اعتياد به مواد مخدر را در مردان تقريبا 10 برابر زنان گزارش‏ نموده‏اند، اما بررسيهای انجام شده در زمينه همه گير شناسی اعتياد در ايران شيوع اعتياد را در مردان اندکی بيشتر از زنان‏ نشان داده‏اند. اين بررسسها ميزان شيوع مصرف مواد در استانهای مختلف را از، 5/2%کل جمعيت در استان تهران تا 17% کل جمعيت در استان هرمزگان متفاوت نشان داده‏اند.

This article reviewed the addictive substance programmes in Iran and around the world. For this aim method, some of studies regarding epidemiology of substance abuse in Iran and demographic characteristics of Iranian substance abusers were reviewed. These studies revealed that although the rate of substance abuse in Iran were increased but during different years it had fluctuated. Also some unpublished studies in Research Unit of Tehran |psychiatric Institute in epidemiology of substance abuse in 1978 were presented. This article showed in spite of government wide efforts in two recent decades for decreasing substance abuse and drug illicit, founding of substance by police has been increased from 5.4 tone opium, hashish and heroin in 1974 to 194.7 tone in 1997. The most frequent substance abusers were in people with age range of 20-35, which in two recent decades had not changed. 60% to 70% of substance abusers were illiterate or had the least reading ability. It seems that in recent years prevalence of substance abuse were increased in marrieds. Although studies in rehabilitation centers showed that the prevalence of substance abuse in males were 10 times higher than females but the studies in epidemiology of substance abuse in Iran showed that the prevalence of substance abuse in male was a little higher than female.