باورها و خرافات بسياری در رابطه با دوران بارداری در ميان زنان وجود دارد. اين باورها فراتر از مرزهای يک کشور هستند و محدوديت قوميتی و نژادی نمی‌شناسند، به بيان ديگر يک پديده جهانی می‌باشند. بارداری پديده‌ای است که بر جنبه‌های مختلف روابط همسران مانند روابط جنسی تأثيرگذار است. جدا از دلايل فيزيولوژيک مانند تهوع و استفراغ در سه ماه اول و بزرگی شکم در سه ماه سوم بارداری، عوامل روانشناختی (بارتلاس¹، گرين²، دالی³، بنت⁴ و هاچنز⁵، 2000؛ تروتنوسکی⁶، هاس⁷، لنگ⁸ و پترو⁹، 2006)، مانند کاهش ميل جنسی (وان- سيدو¹⁰، 1999) و باورهای خرافی مانند آسيب به جنين در هنگام نزديکی (اريلماز¹¹، اِگب¹² و زينسيرب¹³، 2004؛ جهانفر و مولايی‌نژاد، 1384) نيز در اين زمينه تأثير دارند. دوران بارداری نيازمند توجه بيشتر همسر است. اما برخی باورهای نادرست در رابطه با روابط همسران در اين دوران می‌توانند تنش برای همسر و عدم احساس آرامش و ناخشنودی برای زن باردار را در پی داشته باشند. از آن‌جا که شناخت دقيق اين باورها می‌تواند گامی در راستای ارتقای سلامت و از ميان‌برداشتن مشکلات همسران باشد، اين بررسی با هدف شناسايی باورهای رايج در ميان زنان باردار شهر گرگان در زمينه همبستری در دوران بارداری انجام شد. در اين راستا همه زنان باردار مراجعه‌کننده به تنها درمانگاه تخصصی آموزشی- درمانی زنان شهر گرگان به همکاری فراخوانده شدند. به اين ترتيب با 51 تن از زنان باردار مراجعه‌کننده، مصاحبه‌های نيمه‌ساختاريافته انجام شد. مصاحبه‌ها با اجازه افراد در جلسات خصوصی ضبط، سپس خط به خط دست‌نويس، کدگذاری، طبقه‌بندی و داده‌ها بر پايه رويکرد «تحليل محتوي» بررسی شدند. مصاحبه‌ها در زمينه تغييرات رفتاری و ارتباط‌های جنسی در بارداری و علت اين تغييرات بود، که پاسخ به اين پرسش‌ها ما را به شناسايی باورها هدايت کرد. دامنه سنی زنان مورد بررسی 33-17 سال، با رتبه حاملگی 4-1 بود. 96% شرکت‌کنندگان خانه‌دار بودند. داده‌ها گويای آن بودند که زنان به علل چندی، مانند ترس از آسيب به رويان، درد، سابقه سقط، راحتی خود، اعتقاد به گناه‌بودن رابطه در دوران بارداری، خستگی، بزرگی شکم، تهوع و استفراغ از نزديکی در دوران بارداری خودداری می‌کنند. 17 نفر (33%) بر اين باور بودند در صورت دختربودن رويان، نزديکی در دوران بارداری همانند زنای محارم است. 31 نفر (60%) به دليل آسيب به رويان مانند خفگی، پارگی پرده بکارت و ايجاد ناهنجاری هم‌چون نابينايی و ناشنوايی از نزديکی پرهيز می‌کردند. يکی از شرکت‌کنندگان اظهار داشت اگر پس از ماه چهارم، نزديکی مهبلی داشته باشد مايع منی روی چشم جنين ريخته می‌شود و باعث نابينايی جنين می‌شود و يا نزديکی پس از ماه هفتم باعث پارگی پرده بکارت رويان دختر می‌شود و يا نزديکی پس از ماه پنجم بارداری موجب تماس آلت تناسلی پدر با سر جنين خواهد شد. 48 نفر (94%) از شرکت‌کنندگان بر اين باور بودند که در طول بارداری شروع رابطه همواره از طرف همسرانشان بوده است و بی‌ميلی و عدم همراهی زن موجب ناراحتی همسر و اغلب دليل مشاجره ميان آنان شده است. هيچ‌يک از افراد در جستجوی مشاوره برای از ميان‌برداشتن مشکل خود يا آگاهی از درستی باورهای خود نبوده‌اند و عنوان می‌کردند که از بيان آن نزد پزشک يا ماما شرم دارند؛ در حالی که بيشتر افراد از مطرح‌کردن اين امور نزد دوستان يا همسايگان بيم نداشتند.

بررسی‌ها نشان داده‌اند نيمی از زنان بر اين باورند که به‌علت آسيب‌رسيدن به رويان بايد دفعات نزديکی کاهش يابد (بارتلاس و همکاران، 2000؛ ترونتوسکی و همکاران، 2006) که با بررسی حاضر هم‌خوانی دارد. اين در حالی است که در يک بارداری طبيعی، نزديکی هيچ ممنوعيتی ندارد (جهانفر و مولايی‌نژاد، 1384). بررسی‌ها نشان داده‌اند که خودداری از نزديکی توسط زنان مشاجره و کشمکش ميان همسران را در پی دارد (حسن زهرايی، 1380). که با يافته‌های بررسی حاضر هم‌سو است. يافته‌های اين پژوهش نشان داد که 33% افراد نزديکی در دوران بارداری را در صورت دختربودن رويان زنای محارم می‌دانند در حالی‌که موقعيت رويان از نظر کالبدشناختی کاملاً محافظت‌شده است (کانينگهام و همکاران، 1384).

بررسی‌ها گويای آن هستند که کمتر از يک‌سوم مادران باردار در زمينه مسايل جنسی برای مشاوره به ماما يا پزشک مراجعه می‌کنند (بارتلاس و همکاران، 2000). در بررسی حاضر هيچ زنی برای دريافت مشاوره جنسی دوران بارداری به پزشک مراجعه نکرده بود. با توجه به اين که باورهای نادرستی در ميان همسران وجود دارند که می‌توانند بر کيفيت روابط آسيب برسانند (اريلماز و همکاران، 2004)، نياز به اقدامات گسترده‌تر در امر آموزش روابط جنسی در دوران بارداری توسط دست‌اندرکاران بهداشتی و مسايل خانواده ضروری است. پايه و اساس هر کاری نيازمند آموزش می‌باشد و جامعه ما بيشتر از آن‌چه که نيازمند درمان باشد به آموزش نياز دارد.

منابع

جهانفر، شايسته؛ مولايی‌نژاد، ميترا (1384). درسنامه اختلالات جنسی. تهران: انتشارات بيزه با همکاری نشر سالمی.

حسن زهرايی، روشنک (1380). ارزيابی عوامل مرتبط با اختلال روابط زناشويی در دوران بارداری. مجله دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی قزوين، شماره 20، 67-62.

کانينگهم، گري؛ لونو، کنت؛ بلوم، استون؛ هات، جان (1384). بارداری و زايمان ويليامز. ترجمه: قاضی جهانی. تهران: انتشارات گلبان.

Bartellas, E., Grane, J., Daley, M., Bennett, K., & Hutchens, D. (2000). Sexuality and sexual activity in pregnancy. British Journal of Obstetrics and Gynecology, 107, 964-968.

Erylmaza, G., Egeb, E., & Zincirb, H. (2004). Factors affecting sexual life during pregnancy in Eastern Turkey. Gynecologic and Obstetric Investigation, 57, 103-108.

Trutnovsky, G., Haas, J., Lang, U., & Petru, E. (2006). Women's perception of sexuality during pregnancy and after birth, Australian and New Zealand Journal of Obstetrics and Gynacology, 46, 282-287.

Von-Sydow, K. (1999). Sexuality during pregnancy and after childbirth: a metacontent analysis of 59 studies. Journal of Psychosomatic Researches, 47, 27-49.