هدف: هدف اين پژوهش بررسی عوامل مؤثر در گرايش به مواد مخدر، ادامه مصرف و روي‏آوری دوباره به مواد در مراجعه کنندگان به مرکز درمانی خودمعرف بهزيستی تبريز بوده است.

روش: 200 نفر از معتادان مرد مراجعه کننده به مرکز ياد شده، بطور تصادفی انتخاب و اطلاعات لازم به روش مصاحبه بالينی روانپزشکی نيم ساختاری و پرسشنامه تهيه شده در زمينه همه گيرشناسی و سبب شناسی اعتياد گردآوری گرديد.

يافته‏ها: اين بررسی نشان داد که بيشترين مراجعه کنندگان (46%) در گروه سنی 34-25 سال، 65% در سطح زير ديپلم و 78% متأهل هستند. رايج‏ترين ماده مصرفی، ترياک (80%) بود. در مورد علل گرايش و شروع مصرف، شايعترين علت، فشار دوستان و معاشرت با دوستان ناباب (28%)، پس از آن به ترتيب لذت جويی و مصرف تفننی (26%)، فرار از درد و ناراحتی جسمی (19%) و فشار روانی و مشکلات زندگی (13%) گزارش شد. عوامل مؤثر در تداوم سوء مصرف عبارت بودند از احساس وابستگی (20%)، ناتوانی در تحمل علائم ترک (28%)، اثرات نشئگی و کيفوری (5/15%)، رفع اضطراب و ناراحتی (5/12%)، ايجاد اعتماد به نفس (11%) و ايجاد تمرکز، توانايی فکر و کار کردن (13%). عوامل مؤثر در مصرف دوباره پس از دوره‏های قطع شامل ناراحتی روانی ناشی از ترک (45%)، طرد شدگی از سوی خانواده (10%)، نقش دوستان در مورد مصرف مجدد (22%)، احساس تنهايی و طرد شدگی از سوی اجتماع (5/8%)، بيکاری (6%) و افسردگی (5/8%) بود.

نتيجه: اين بررسی نشان داد که عوامل گوناگون زيستی، روانی و اجتماعی در شکل گيری مراحل مختلف پديده اعتياد دخالت دارند.

Method: Among those referring to the Center, 200 male addicts were randomly selected as the subjects of the study. The necessary information was collected through semi-structured psychiatric clinical interviews and a questionnaire on epidemiology as well as etiology of substance dependence.

Findings: The findings demonstrated that the highest number of subjects (46%) fell in the 25 to 34-age range group 65% possessed education below high school diploma and 78% were married. The most common substance used was opium (80%). As for the causation of substance abuse, the most common responses were in the following categories: peer pressure and interaction with unsuitable cohorts (28%), Enjoyment and recreational use (26%), Physical discomfort and pain relief (19%), Psychological pressures and life stressors (13%). The factors contributing to the maintenance and continuation of drug abuse were found in the categories of Feelings of dependence (20%), Inability to tolerate withdrawal symptoms (28%), Euphoric effects (15.5%), Elimination of anxiety and stress (12.5%), Self confidence (11%), Concentration, thinking and working capacity (13%). The factors leading to relapse after some periods of abstinence included Mental stress ensuing from withdrawal (45%), Banishment by the family (10%), Peer pressure (22%), Feeling of loneliness and social ostracism (8.5%), Unemployment (6%), and Depression (8.5%).

Results: This study demonstrated that various biological, psychological, and social factors contribute to different levels of illicit substance dependence.